Шерали Мунайтбасович Лапин (1869-1919) - қозоқ жамоат ва сиёсий арбоби, коллеж регистратори, Самарқанд вилояти ҳарбий губернатори ҳузуридаги таржимон, «Шўро уламмя» партияси раҳбари, шарқшунос, туркшунос.
1869 йил март ойида туғилган, Сунайтбас Лапиннинг тўнғич ўғли. Петровский шаҳар мактабида таҳсил олган, Туркистон ўқитувчилар семинариясини (1889), Санкт-Петербург университетининг юридик факултетини (1891) тугатган. У Туркистон ўқитувчилар семинариясида маҳаллий тиллар ўқитувчиси бўлган (1889-1892). Шу билан бирга, Ш. Лапин Тошкент эркаклар гимназияси педагогик Кенгашида рус тили фанидан уй ўқитувчиси унвони учун тўлиқ синовдан ўтган.
1892 йил 1 февралда у Самарқанд вилоят судининг таржимони лавозимига тайинланган. Орадан роппа-роса бир йил ўтиб, С. Лапин Самарқанд вилояти бўйича буйруқ билан Самарқанд вилояти ҳарбий губернатори ҳузурида таржимон этиб тайинланди. 1894 йил 27 январда Россия императори Александр III С. Лапинга биринчи даражали юксалаётган кумуш юлдуз Бухоро орденини қабул қилиш ва тақиб юриш учун энг юқори рухсат берди. 1896 йил 14 майда Лапин Николай II нинг тож кийдирилиши муносабати билан кумуш медаль билан тақдирланди. 1896 йил 28 августдаги Самарқанд вилояти чб буйруқ билан таржимон Туркистон ҳарбий округи қўшинлари қўмондони, генерал-губернатор барон А. B. Вревскийга Керки ва Бухорога ҳамроҳлик қилиш учун вилоят бошлиғи ихтиёрига юборилади. 1897 йил 3 февралда император Николай II унга 3-даражали Олтин Юлдуз Бухоро орденини қабул қилиш ва тақиб юришни буюрди. 1897 йил 21 июндан 23 июлгача у Самарқанд вилояти ҳарбий губернатори томонидан ягноб тилини ўрганиш учун Самарқанд уездининг Искандар волостига юборилган.
1898 йил 26 майдан 8 июнгача С. Лапин Россия темир йўллари вазирига таржимон сифатида ҳамроҳлик қилиш учун Фарғона ва Сирдарё вилоятларига юборилди. Олий ҳазратларининг вабо инфекциясини олдини олиш ва унга қарши курашиш бўйича энг юқори даражада тасдиқланган комиссия раиси Олденбург шаҳзодасининг шахсий буйруғи билан Лапин 1898 йил 3 ноябрдан 30 ноябргача Олий ҳазратларига маълум бўлган кўрсатмалар билан Самарқанд уездининг Искандар волостига юборилган. 1899 йил август-сентябрь ойларида у Туркистон ўлкаси генерал-губернатори С. M. Духовскийга Каспийорти ҳамда Фарғона вилоятлари ва Бухоро мулкларига саёҳат пайтида шахсий таржимон сифатида ҳамроҳлик қилиш учун юборилган. Самарқанд вилоят статистика қўмитасининг ҳақиқий аъзоси (1894) С. Лапин рус-ўзбек чўнтак луғати муаллифи. 1900 йилда ёзда у Москва ва Санкт-Петербургда Туркистон ёшларига гастрол сафарида раҳбарлик қилди. Нафақага чиққанидан тўрт йил ўтгач, С. Лапин Санкт-Петербург университетининг юридик факултетига имтиҳонларни топширади, қасамёд қилган адвокат сифатида карьерасини бошлайди ва сиёсий фаолиятга шўнғийди. 1908-1910 йилларда у Санкт-Петербургда юридик амалиёт билан шуғулланган, хусусий юридик идорани очган, 3-Давлат Думаси мусулмонлар фракциясининг ташкилий бюросида ишлаган.
1910 йилда у Туркистон вилоятига қайтиб келиб, бу ерда тарихий ва меъморий ёдгорликларни, халқ оғзаки ижодини ўрганиш бўйича фаол илмий-тадқиқот ишларини олиб борди. Гўри-Амир, Регистон, Шоҳи-Зинда, Кўкалдош мадрасалари мажмуаларидаги араб ёзувларини ўрганди, уларни рус тилига таржима қилди, илмий муомалага киритди. Қурилиш санасини, ушбу меъморий иншоотларни қурган меъморларнинг исмларини очиб беради. С. Лапиннинг илмий тадқиқотлари натижалари машҳур рус шарқшунослари В. Л. Вяткин, В. В. Бартольд, Н. И. Веселовский, В. В. Розен ва бошқаларнинг асарларида қўлланилган.
1914 йилда у 4-Бутунроссия мусулмонлар Конгресси ишида иштирок этди (Санкт-Петербург, 1914 йил июнь). Феврал инқилобидан кейин у фаол сиёсий фаолиятни бошлади. 1917 йил март ойида у Оқмасжид шаҳридаги Халқ вакиллари Кенгашининг раиси бўлган. 1917 йил июл ойида "Шура Исломия" мусулмон ташкилоти бўлинганидан кейин у "Шўра (Жамоат) уламия" ташкилотининг раҳбари бўлди. Минтақавий конгрессларда қозоқлар таъсис Мажлисига депутатликка номзод сифатида сайланган. Туркистон вилояти мусулмон қурултойлари, Туркистон ишчи, аскар ва деҳқон депутатларининг III вилоят қурултойи иштирокчиси (1917 йил 15-22 ноябр). 1917 йил ноябрда у Туркистон мухториятини эълон қилган IV Фавқулодда минтақавий мусулмонлар қурултойида қатнашди. Ушбу Конгресс қарори билан у Миллий Ассамблеяга киритилди, аммо С. Лапин ўз номзодини қайтариб олди.
Қўқон мухторияти мағлуб сўнг, С. Лапин, Германия Бош консули ёрдамида, Туркия фуқаролигини олди ва Петербургга жўнаб кетди, ва у ердан Псков орқали Германияга йўл олиб, 1918 йил 20 сентябрь куни Берлинга келди. С. Лапин Туркистоннинг кейинги ривожланишини Германия билан, унинг бутун Яқин Шарқдаги манфаатлари билан боғлаганди. 1918 йил 17 декабр куни Шерали Лапин Эдел институти касалхонасига ётқизилди. 1919 йилда С. Лапин Самарқандга қайтиб келди ва тез орада номаълум тушунарсиз шароитларда вафот этди. У Шоҳи-Зинда қабристонига дафн қилинган.
Оиласи
Қизи — Рабига (1893—1954), Санджар Асфендиаровга турмушга чиққан.
Абу Муслим тайрлади
