Сатуқ Боғрахон (915–955) — Қарахонлар давлатининг асосчиси ва биринчи ҳукмдори. У 915 йилда Баласоғунда туғилган. Сатуқ Боғрахон 940 йилда Баласоғун ҳукмдорини ағдариб, ўзини олий хоқон деб эълон қилган.
Сатуқ Боғрахон ислом динини қабул қилган биринчи туркий ҳукмдорлардан бири бўлиб, у "Абдулкарим" исмини олган. Унинг исломни қабул қилиши ва унинг ҳукмронлиги даврида ислом дини Қарахонлар давлатининг расмий динига айланган.
Сатуқ Боғрахоннинг ўғли Мусо 960 йилда исломни давлат дини сифатида эълон қилган. Бу воқеа Қарахонлар давлатининг тарихида муҳим аҳамиятга эга бўлиб, Марказий Осиёда ислом маданиятининг тарқалишига катта ҳисса қўшган.
Сатуқ Боғрахон 955 йилда вафот этган ва унинг қабри Қашқар яқинидаги Атуш шаҳрида жойлашган. Унинг қабри устида "Сатуқ Боғрахон" мақбараси қурилган бўлиб, бу жой тарихий аҳамиятга эга.
Қорахонийлар — IX-XII асрларда Мовароуннаҳр, Туркистон ва Шарқий Туркистон ҳудудларида ҳукмронлик қилган туркий сулола. Бу сулола Туркистондаги туркий халқлар орасида биринчи бўлиб исломни давлат дини сифатида қабул қилган. Қорахонийлар сулоласи қорахонийлар ёки илакхонлар сифатида ҳам маълум.
Қорахонийлар тарихидаги муҳим воқеалар
Сулоланинг келиб чиқиши: Қорахонийлар сулоласи асосчиларидан бири бўлган Сатуқ Боғрахон (904–955) Исломни қабул қилиб, уни бутун сулоласига жорий қилган. Унинг раҳнамолигида Қорахонийлар сулоласи қудратли давлатга айланди.
Исломни қабул қилиши: Қорахонийлар сулоласи исломни давлат дини сифатида қабул қилган илк туркий давлатлардан бўлиб, бу ҳолат ўша даврдаги маданий ва иқтисодий алоқаларнинг кучайишига сабаб бўлди.
Суғдиёна ва Самарқанднинг аҳамияти: Қорахонийлар ҳукмронлиги даврида Самарқанд ва Суғдиёна минтақаси муҳим маданий ва иқтисодий марказга айланди. Улар маданият, илм-фан ва савдо тараққиётига катта ҳисса қўшдилар.
Қорахонийлар давлатининг бўлиниши: XII аср бошларида сулола иккига бўлинди — шарқий ва ғарбий қисмларга. Бу бўлиниш ички қарама-қаршиликларни кучайтирди ва Қорахонийлар сулоласининг заифлашишига сабаб бўлди.
Қорахонийлар маданияти ва мероси
Қорахонийлар даврида туркий халқларнинг маданияти, адабиёти ва архитектураси ривожланди. Туркий тил ривожига катта эътибор берилган, шунингдек, исломий меъморий ёдгорликлар қурилиши ҳам авж олган. Қорахонийлар даврида қурилган қатор мадрасалар, масжидлар ва карвонсаройлар Мовароуннаҳр ва Туркистон ҳудудидаги исломий маданият ривожига асос солди.
Қорахонийлар давлатининг мероси, айниқса, туркий халқлар учун муҳим аҳамиятга эга бўлиб, уларнинг давлатчилиги ва маданий ривожига йўл очиб берди.
Абу Муслим тайёрлади
