Немис Рудольф Гантенбринк анъанавий тарих ва археологиядан анча узоқ бўлган илм-фан соҳаларидан мисршуносликка кириб келган ғарблик олимлар тоифасига киради. Бошқа соҳалар мутахассисларини ва ҳатто муҳандисликни жалб қилиш мисршуносларнинг баҳсларига чуқурлик ва бой материал олиб келди, аммо шу билан бирга, анъанавий қарашларни қайта кўриб чиқишга мойил бўлмаган расмий фан билан тез-тез тўқнашувларга олиб келди.
Гантенбринк ажойиб муҳандис. Пирамидаларни тадқиқ қилганларнинг аксариятидан фарқли ўлароқ, у анъанавий мисршунослик изидан бориш заруратидан холи ва айни пайтда ишончсиз назариялар билан омма эътиборини тортишга мойил эмас.
Буюк пирамида назарий фикрлашдан ташқари, ўрганиш учун иккита йўлни тақдим этади. Улардан биринчиси – Қиролича Камерасининг шимолий томонидаги вентиляция каналидир. Гантенбринкнинг "Утуаут-2" роботи кутилмаган бурилишга ва бу канални тўсиб турган ёғоч устунга дуч келди. 1993 йилда Гантенбринк бу йўналишда изланишни давом эттирмасликка қарор қилди, чунки робот тиқилиб қолиб, қайтиб чиқа олмаслигидан қўрқди. Аммо жанубий томондаги каналда у йўлини тўсиб қўйган яна бир блокка дуч келди.
Немис археологи ҳозирда шимолий канал орқали тушишни давом эттира оладиган бошқа модел устида ишламоқда: "Шимолий томондаги вентиляция канали Буюк пирамиданинг келажакдаги тадқиқотларида асосий рол ўйнаши керак".
Қиролича Камерасининг вентиляция каналлари Диксон ва Грант томонидан 1878 йилда очилган. Қирол Камерасига олиб борадиган йўллардан фарқли ўлароқ, уларни гранит блоклар ёпган. Грант улардан бирида чуқурлиги билан бошқалардан фарқ қиладиган ёриқни пайқади. У ичига сим суқди ва блок ортида яна бир камера яширинган бўлиши мумкинлигини тушунди. Жанубий томондаги каналда учта ғалати буюм топилди: икки бошли бронза илгак, қачонлардир бирор асбобга уланган бўлиши аниқ бўлган ёғоч даста ва оғирлиги ярим килограммча бўлган гранит шар.
Диксон, худди Қирол Камерасининг каналлари каби, Қиролича Камерасидан чиқадиган бу каналлар ҳам ташқарига олиб чиқиши керак деб тахмин қилди. У бир-бирига уланган устунларни шимолий томондаги каналга тиқилиб қолгунча ичкарига суқди. Кейинчалик устунларнинг бир қисми орқага тортиб олинди, аммо бошқалари ўтиш жойида қолиб кетди.
"Утуаут-2" аввал шимолий томондаги каналга чуқур кириб борди. У биринчи бўлиб Диксон чиқишни топишга муваффақиятсиз уринган ўша жўн қурилманинг қолдиқларига дуч келди. Бир-бирига бириктирилган устунларнинг катта занжири чап девор устидан юқорига кўтарилиб, ўтиш жойининг қоронғулигида ғойиб бўлди. Бир бурилишнинг ўртасида ёғоч устун бутун канални тўсиб қўйган эди. Гантенбринк ўз модели тўсиқни енгиб ўтишга қодирлигини тушунди, аммо у ерда тиқилиб қолиб, қайтиб чиқа олмаслик хавфи бор эди ва у давом эттирмасликни афзал кўрди.
Пирамидадаги сирли эшик
Бир неча кун давом этган машаққатли меҳнатдан сўнг, моделни такомиллаштиришга қаратилган импровизацион ишлар билан бирга, у ниҳоят йўлни охиригача – эшикка ўхшаш блок ва иккита бронза чиқиб турган жойгача босиб ўтди. Тадқиқотчи робот томонидан узатилган тасвирларни синчиклаб ўрганиш натижасида Қиролича Камераси каналларида топилган бир қатор қизиқарли топилмалар ҳақида сўзлаб берди: "Йўл ичида 4 мм чуқурликдаги эгатлар топилди. 'Утуаут-2' уларни босиб ўтишдан олдин суратга олди, шунинг учун бу роботнинг ёки унга ўхшаш бошқа нарсанинг излари эмас. Эҳтимол, пирамиданинг ички блокларининг кўп қисмида шундай эгатларга дуч келишимиз мумкин, ва бу мисрликлар тоғ жинслари блокларини бирлаштиришнинг бу қадар мукаммал тизимига қандай эришганларини кўрсатади. Бу техника бронза арра ёрдамида тоғ жинсларида бўлмачалар кесишни ўз ичига олиши керак. Каналнинг охиридаги ўтиш жойини тўсиб турган тошни текшириб, унинг юқори ва пастки ўнг бурчакларида кичик учбурчак шаклидаги тирқишларни топдик. Бундай тирқишлар мисрликларнинг бошқа қурилмаларида эшиклар қурилишида ишлатилган тошларга хосдир. Пастки ўнг бурчакдагиси 5 мм, юқоридагиси эса 3 мм. Блокнинг пастки қисмида эшикка параллел равишда 0,4 мм кенгликдаги кичик из бор. Канал қурилиши пайтида бу блок ҳозирги жойидан юқоридаги бўшлиқда осилиб туриши керак эди. Бронзадан ясалган олд қисмидаги белгилар эшикнинг қайта кўтарилишига тўсқинлик қиладиган тўхтатгич сифатида ишлатилган". Бу хулоса доктор Ҳавасснинг Буюк пирамидада очилиши мумкин бўлган бошқа хоналар йўқ деган фикридан фарқ қилади.
Роберта Бьювэл ўзининг "Орион сири" китобида Рудольф Гантенбринк томонидан Хеопс пирамидаси ичида ўтказилган бошқа тажрибалар ҳақида ҳикоя қилади. Маълум бўлишича, Қирол Камерасидан ўтган йўлларнинг оғиш бурчаклари Ф. Петри ўз вақтида ҳисоблаганлардан фарқ қилади. "Қирол Камераси ва Қиролича Камераси каналларидан ўтган моделларда нишабни аниқлаш учун қурилмалар ўрнатилган эди, ва улар аниқроқ ҳисоб-китобларни амалга оширишга имкон берди, - дейди Гантенбринк. - Нишаб бурчаклари Петри топганлардан фарқ қилади, аммо Бьювэл келтирган рақамлар ҳам нотўғри".
Бьювэлнинг сўзларига кўра, Гантенбринк пирамиданинг қурилишини милоддан аввалги 2450 йилгача бўлган даврга оид деб белгилаган, бунинг учун қандайдир лазер ускунасидан фойдаланган. Бу даъво баъзи шубҳаларни келтириб чиқарди, чунки қурилманинг номи аниқ айтилмаган эди, умуман олганда эса бизга минералларни даталашнинг бирорта лазер техникаси маълум эмас. Бир томондан, портатив лазер қурилмасининг ягона тури бўёқлар билан ишлашга асосланган бўлиб, тоғ жинсига ҳатто бироз ҳам кириб боришга қодир эмас. Энг кучли, газ аралашмаларига асосланганлари эса ҳажми бўйича анча катта ва бир қатор махсус шароитларни талаб қилади: генератор пирамида ташқарисида жойлашган бўлиши керак эди ва нур 200 м оптик толадан ўтишига тўғри келарди. Гантенбринк Бьювэл томонидан тақдим этилган маълумотни тўлиқ рад этиб, бизнинг шубҳаларимизни тасдиқлади: "Орион сири" ва бошқа китобларда келтирилган маълумотлар асоссиздир. Гантенбринк Қирол Камерасининг вентиляция каналларининг астрономик мақсадига ишонмайди. Ҳозиргача уларнинг юлдузларга йўналтирилганлиги ҳақидаги барча тахминлар бу кичик туннелларнинг оғиш бурчаклари ҳақидаги ҳақиқий маълумотларга зиддир. Каналлар кўрсатаётган йўналиш Орион юлдуз туркумининг учта юлдузи – Алнитак, Алнилам ва Минтақа билан ҳеч қандай боғлиқ эмас. Шимолий канал ҳам Тубан, Драконнинг Алфа юлдузига ишора қилмайди.
Бу каналлардан кузатувлар учун фойдаланиш ҳам асосий тўсиқ – каналларнинг ўзидаги номукаммаллик билан мос келмайди: "Уларнинг деярли доимий равишда у ёки бу томонга оғиши хосдир. Жанубий фасаддаги канал деярли 30 см оғади". Гарчи минимал оғиш ҳақида гап кетса ҳам, бу камерадан ташқарига қараш мумкин бўлмаслиги учун етарлидир: "Шимолий томондаги канал катта галереяга чиқишдан қочиш учун букилган, сўнгра ташқарига олиб борадиган қисмида у ёки бу томонга кўплаб кичик оғишлар мавжуд. Бу канал шимолий томондагига қараганда камроқ мукаммал. Эҳтимол, уларни турли ишчи гуруҳлари ётқизган ва улар ўртасидаги мувофиқлаштириш етарли даражада яхши бўлмаган".
Гантенбринк сирли каналларнинг асл мақсади ҳақида савол беради ва улар фиръавн руҳи ташқарига чиқиши учун қурилган деган археологик версияга нисбатан ўз шубҳаларини билдиради: "Бу маънода, вентиляция каналларига эга бўлган ягона пирамида Буюк пирамида эканлиги, тадқиқ қилинадиган жойлари кўп бўлган букилган пирамидадан ташқари, алоҳида эътиборга лойиқдир. Бошқа фиръавнлар ташқарига чиқиш учун ҳеч қандай махсус йўлга муҳтож эмас эдилар. Ҳуфунинг руҳи бошқаларнинг руҳидан кўра ноқулайроқмиди?"
Эҳтимол, пирамидада ҳали кўплаб ўрганилмаган жойлар қолган. Немис археологи бешинчи камерани тозалашга алоҳида қизиқиш билдирмоқда, у ерда жуда муҳим элемент мавжуд: "Энг қизиғи шундаки, бу Хуфунинг (Хеопснинг) икки тош орасига жойлашган "патрони"ни текширишга имкон беради. Бу жуда ғалати, аммо мисрликлар учун анча одатий бўлган қурилиш техникасининг мисолидир, бунда аввал тошга нақш ўйилади, сўнгра керакли жойга қўйилади, аммо бу ноёб ҳолатда муҳр икки тош орасига қўйилган".
Гантенбринк Қирол Камерасидаги барча ёриқларда чегара тошлари ўрнатилганини кузатиб боради. Шунингдек, ушбу камеранинг шимоли-шарқий бурчагида, саркофаг ёнида жойлашган қудуқнинг фотосуратларига алоҳида эътибор беради. Қудуқ жуда муҳим деталь бўлиши мумкин. Ҳисоб-китоблар Буюк пирамидадаги барча бошланғич нуқталар умумий координацион сеткага мос келиши мумкинлигини кўрсатди. Агар Гантенбринкнинг гипотезалари ҳақиқий асосга эга бўлса, бу бутун ёдгорлик геометриясини кейинги ўрганиш учун жуда кўп маълумот беради.
Журналистларнинг нима учун унинг барча тадқиқотлари Буюк пирамидага қаратилгани ҳақидаги саволига Гантенбринк шундай жавоб берди: "Барча пирамидалар ҳақидаги маълумотлар менинг компьютеримга жойлаштирилган ва уларнинг барчаси келажакда менинг тадқиқот объекти бўлади. Муаммо ишончли ўлчовларнинг йўқлигида. Бу кулгили даражага етмоқда: Риналди нотўғри равишда Хефрен пирамидасидаги саркофаг хонасининг томига Унас пирамидасидаги шунга ўхшаш камеранинг хусусиятларини – деворнинг юқори чегараси ва томни ташкил этувчи қия блоклар орасидаги кичик ёриқни – нисбат берган. Ҳатто ёриқнинг ўлчамлари 5 см эканлиги ҳақида ҳам маълумотлар келтирилган. Хефрен пирамидасида бўлган ҳар бир киши у ерда бунга ўхшаш ҳеч нарса йўқлигига ишонч ҳосил қилиши мумкин. Шунинг учун қолган пирамидаларни ўрганиш Ф. Петрининг Буюк пирамида тавсифлари каби сифатли ва муҳим тавсифий ишлардан бошланиши керак".
Абу Муслим тайёрлади
