Россия "энг ёмон антисемитлар яҳудийлардир" деган очиқ даъвосини икки баравар оширар экан, ким Гитлерга кўпроқ ўхшашлигини аниқлаш вақти келди. Украиналик тинч аҳолига қарши ваҳшийлик қилишга тайёр бўлган ўта миллатчи кун тартибига эга бўлган Украинами? Ёки бу Путиннинг Россиясими?
Гитлернинг Европага (ва яҳудийларга) қарши уруши ва Путиннинг Украинадаги уруши ўртасида ажойиб ўхшашликлар бор.
1. Уруш сохта “мудофаа”га асосланган.
Гитлер ҳам, Путин ҳам ўзларини ҳимоя қилганликларини даъво қилишди. Гитлер Биринчи жаҳон урушидан кейин Германия Европа давлатларининг раҳм-шафқатига дучор бўлганлигини таъкидлади. У уни ҳимоя қилиши керак. Ва у "дунёни эгаллаш арафасида турган" яҳудийларга қарши курашди...
Путин Россияни мудофаа ташкилоти бўлган НАТОдан ҳимоя қилаётганини даъво қилмоқда. Аслини олганда, айтиш мумкинки, НАТОнинг илиқ муносабати реал таҳдид йўқлигини кўрсатади. Лекин ҳақиқатда Гитлер ҳам, Путин ҳам ўз ерларини кенгайтириб, империя яратишга интилишган.
2. Украинада этник руслар бор / Европада этник немислар бор
Гитлер Судетландияга эга бўлган Чехословакия каби турли мамлакатларнинг бир қисмини эгаллаб олишдан бошлади, чунки у асосан этник немислар истиқомат қилган. Унинг таъкидлашича, Австрия Германиянинг бир қисми бўлишни хоҳлайди, чунки унинг аҳолисининг аксарияти немислар эди. Шунингдек, Полшадаги Данзиг Германия рейхининг (империяси) бир қисми бўлишни хоҳлади. Гитлернинг таъкидлашича, одамлар ўз тақдирларини ўзлари ҳал қилишлари керак, бу бизнинг халқимиз. У Франтсияга бостириб кирганида, буларнинг барчаси фарс эканлиги аён бўлди. Марказий Францияда йирик немис жамияти мавжуд эмас эди.
Путин ҳам шундай қиляпти. У фақат Украинадаги этник руслар ҳуқуқларини ҳимоя қилаётганини даъво қилмоқда. Агар у ҳақиқатан ҳам Гитлернинг режасига амал қилса, у мағлуб бўлмагунича, Украинада бу иш тугамайди. Ўзининг ақлдан озган фикрида у Россия империясини тиклайди.
3. Миллий камситишларга жавоб
Биринчи жаҳон урушидан кейин Версал шартномаси Германияга миллий хорлик олиб келганидек, собиқ Совет Иттифоқининг қулаши ҳам Россияда кўпчиликни миллий хўрликка олиб келди. Путин нотўғри деб ҳисобланган нарсаларни тузатишга интилмоқда.
Бир вақтлар буюк Германия Иккинчи Рейхи Биринчи Жаҳон урушида иттифоқчиларга таслим бўлди. Германия тўлаши керак бўлган товон пули даҳшатли эди. Қолаверса, бу миллий таҳқир эди. Бир вақтлар буюк Европа давлати қочқин инфляцияга дуч келди. Таслим бўлишга рози бўлган ҳарбийлар тарихни қайта ёзди ва бунинг учун сиёсатчиларни айблади. Гитлер келиб, бу хорликдан фойдаланди.
Собиқ Совет Иттифоқи қуролланиш пойгасида Ғарб билан бирга қолишга уриниб, банкрот бўлди. Иттифоқнинг парчаланиши билан Россия 14 та давлатни йўқотди. Улар ҳам катта миллий таҳқирлашди. Путин ҳам бундан фойдаланишга ҳаракат қилмоқда.
4. Армия кучсизлиги сабабли тез ва шошқалоқ ҳужум
Иккинчи жаҳон уруши бошида Гитлер армияси анча заиф эди. Шуни эсда тутиш керакки, улар Биринчи жаҳон урушидан чиқиб кетишган. Немис маркаси бир вақтлар долларга нисбатан муносиб қийматга эга эди. Вақти-вақти билан валюта курси бир доллар учун миллион ёки ҳатто триллион маркага етди. Уларнинг валютаси қадрсиз бўлиб қолди. Унинг мақсади кучли ҳужум ва тезкор ғалаба эди, чунки узоқ давом этган уруш немис армиясининг заифлигини фош қилади. Бу Европанинг аксарият қисмида ишлаган.
Афтидан, Путиннинг мақсади ҳам худди шундай эди. У шиддатли ва тез ҳужум қилди ва бир неча кун ичида Украина уники бўлиши керак эди. Аммо у Украина халқининг бундай жавоб қайтаришини кутмаганди. Бу унинг қўшини заиф ва хароба эканлигини кўрсатди. У икки ярим ойдан кейин ҳам қўшинларини озиқ-овқат ва сув билан таъминлаши кераклигини режалаштирмаган.
Тадқиқотчи Иван Аррегуин-Тофт Девид вазиятга мослашса, Гўлиётни ярмидан кўпини енгиши мумкинлигини исботлади. Довуд Шоулнинг қурол-аслаҳасида ҳаракат қила олмади. У турли хил тактикаларни қўллаши керак эди. Украинанинг яна бир тактикаси - бу урушда бундай ғайратга эга бўлмаган Россия ҳарбийларидан фарқли ўлароқ, ўз мамлакатини ҳар қандай ҳолатда ҳам ҳимоя қилишга тайёр.
5. Уларнинг ҳар бири ўз шахсий қўшинларига эга
Гитлер ўзининг дастлабки ваҳшийликлари учун нафақат немис армиясидан фойдаланган, балки унинг армияга жавоб бермаган ўлим отрядлари ҳам бор эди. Улар минтақаларга бориб, қатлиомлар уюштирдилар, кўпинча мунтазам немис қўшинларини ҳайратда қолдирдилар.
Улар Эинсатзгруппен ("тартибга солиш гуруҳлари" ёки "вазифа кучлари") деб номланган. Улар Шутцштаффел (СС номи билан танилган) бир қисми бўлиб, улар "Германия томонидан босиб олинган Европада Иккинчи Жаҳон уруши (1939-1945) давридаги қирғинлар, асосан қатл қилиш учун масъул бўлган нацистларнинг ҳарбийлаштирилган ўлим отрядлари" (Википедия).
Путиннинг Россия армиясидан ташқари “Вагнер гуруҳи” номи билан машҳур бўлган яхши ўқитилган безорилар гуруҳи ҳам бор. “[Бу] Россия ҳарбийлаштирилган ташкилоти. У турлича номланади - хусусий ҳарбий компания, ёлланма аскарлар тармоғи ёки Россия президенти Владимир Путиннинг де-факто шахсий армияси” (Википедия).
Бу ёлланма аскарлар ўта шафқатсиздир.
6. Ўзи хоҳлаган нарсага эришиш учун кўп одамларни ўлдиришга тайёрлик
Бизга Гитлернинг оммавий қотиллик қилишга тайёрлигини тасдиқловчи ҳужжатлар керак эмас. Ва биз бу урушда худди шундай нарсани кўрамиз. Йўқ, уларда концлагерлар йўқ, лекин улар украиналикларни қўрқитиш учун тинч аҳолига қарши ҳалокатли қуроллардан фойдаланадилар. Биз вокзал портлаганини кўрдик, натижада камида 50 киши ҳалок бўлди. Мариуполда болалар жойлашган бино сифатида аниқ белгиланган театр бомбардимон қилинди, натижада 300 бегуноҳ одам ҳалок бўлди. Бундан Путиннинг тунда маззаси қочмайди.
7. Улар ўлик душманни "яратишди"
Гитлер яҳудийлар болшевиклар ва уларни тўхтатиш кераклигини айтди; Путиннинг айтишича, Украинада нацистлар бор, уларни тўхтатиш керак. Ажабланарлиси шундаки, яҳудийлар нафақат коммунистик, балки барча банкларни назорат қилиш ва экстремал капиталистлар бўлишда айбланган.
Путин ўз халқини украиналиклар этник русларга қарши геноцид қилишаётганига ишонтирди. Бунга далил йўқ. Мен Украинада яшаган йил давомида украинлар томонидан русларга нисбатан ҳеч қачон душманлик ҳис қилмаганман. Мен ҳеч қачон русларни масхара қиладиган ҳазилларни эшитмаганман. Аслида мен учратган деярли ҳар бир украиналик рус тилида гаплашарди. Аммо Путин душман яратиб, уларга “нацистлар” деган тамға қўйди (бу кулгили, чунки президент Зеленский яҳудий) ва унга ҳужум қилди.
Ягона фарқ шундаки, Гитлер яҳудий халқи дунё ҳукмронлигига интилаётганига ва унинг ёмон душмани эканлигига чин дилдан ишонган. У ўз жонига қасд қилиш тўғрисидаги ёзувида буни такрорлади. У урушни истамаслигини айтди: "Урушни фақат яҳудийлардан бўлган ёки яҳудийлар манфаатларини кўзлаб ишлаган халқаро давлат арбоблари хоҳлаган ва қўзғатган." Путинга шунчаки кўпроқ ҳудудни эгаллаш истагини оқлаш учун душман керак эди.
8. Тарғибот воситаларидан фойдаланиш
Гитлернинг ташвиқот вазири Жозеф Геббелс немис халқини ичкаридан яҳудийларга қарши қўйиш учун барча воситаларни ишга солди. Геббелс айтганидек, агар ёлғонни тез-тез такрорласангиз, у ҳақиқатга айланади. Улар яҳудийларни дунё ҳукмронлигига интилган қон сўрувчи вампирлар сифатида тасвирлашди. Улар яҳудийларнинг чет элдаги этник немисларга қандай ёмон муносабатда бўлишлари ҳақида ҳикоялар уйдирдилар - шунинг учун уларни қутқариш уларнинг бурчи эди. Нацистлар немис халқини бунга тўлиқ ишонтиришди. "Сохта янгиликлар" тушунчаси 2015 йилда ихтиро қилинмаган.
Худди шу усуллардан фойдаланган ҳолда, Путиннинг рейтинги урушдан олти ҳафта ўтгач, таъсирчан 81% га етди, бу бир неча ой аввалгидан 13% га кўп. У ўзига ёқмаган ҳар қандай янгиликни тақиқлаб, 15 йиллик қамоқ жазоси билан буни уддалади. Ишончим комилки, Интернетдан қандай фойдаланишни биладиган кўплаб руслар қандай қилиб ҳақиқий янгиликларни олишни аниқладилар, лекин кўпчилик буни билмади. У ўз халқини бир пайтлар русларга биродар саналган украиналиклар фашистларнинг душмани эканига ишонтирди.
9. Ерни кенгайтириш учун афсонавий ғайрат
Лебенсраум (Lebensraum), яъни яшаш майдони, Гитлер ва Нацистларнинг асосий ғояси эди. Бу Худонинг нацистлар учун кенгайиш нияти олдиндан белгиланган тақдирга ўхшайди, деган афсонавий ғоя эди. Улар буни бошқа мамлакатларни бошқаришга даъват қилишди. Гўёки Путин Россия тақдирининг ўзига хос вариантида Совет Иттифоқи ва Россия империясининг собиқ шон-шуҳратини тиклашга ҳаракат қилмоқда.
Якуний фикрлар
Гитлер дунё мамлакатлари бунинг учун бирлашганда тўхтатилди. Агар улар буни олдинроқ қилганларида, ўн миллионлаб аскарлар ўлмаган бўларди ва Ҳолокост ҳеч қачон содир бўлмасди. 1938 йилда Мюнхендан қайтган содда Невилл Чемберлен "авлодимиз учун тинчлик" га эришганликларини айтди.
“1938 йил сентябр ойида Мюнхен конференсиясида имзоланган шартнома Чехословакиянинг немис тилида сўзлашувчи Судет вилоятини Германияга берди. Бу келишув Германия, Италия, Буюк Британия ва Франция ўртасида тузилган. Чехословакияга конферентсияда қатнашишга рухсат берилмади. 1939 йил март ойида Мюнхен келишувидан олти ой ўтгач, Гитлер келишувни бузди ва Чехия давлатини йўқ қилди".
Албатта, Гитлер Полша, Франция, Нидерландия ва бошқа мамлакатларни эгаллашга киришди. 1938 йилда уни тўхтатиш мумкин эди. Владимир Путинни қатъий тўхтатиб, хато қиляпмизми, буни вақт кўрсатади.
Абу Муслим тайёрлади
