Исин-Ларса даври тахминан милоддан аввалги 2025–1763 йилларни ўз ичига олади ва Учинчи Ур сулоласи қулаганидан кейинги Месопотамиянинг сиёсий ва маданий ривожланишини акс эттиради. Бу даврда Исин ва Ларса шаҳар-давлатлари жанубий Месопотамияда муҳим сиёсий ҳокимият марказлари сифатида намоён бўлди.
Исиннинг юксалиши
Исин шахри ўзининг янги сулоласини тахминан милоддан аввалги 2025 йилда Ишби-Эрра бошчилигида барпо этди. Ишби-Эрра Учинчи Ур сулоласининг заифлашган даврида Исинни мустақил қилиб, унинг сиёсий нуфузини тиклади. Исин шаҳри маданий ва диний анъаналарни қайта тиклашда муҳим ўрин тутди, айниқса, шумерлар динида муҳим аҳамиятга эга бўлган ой худоси Нанна/Синга сиғинишни қайта тиклади.
Липит-Иштар (милоддан аввалги 1934–1924 йиллар) каби ҳукмдорлар ўз даврида қонунчиликка қўшган ҳиссаси билан танилган. Унинг қонунлари Хаммурапи қонуний кодексигача бўлган дастлабки ҳуқуқий ҳужжатлардан бири сифатида катта аҳамиятга эга.
Ларсанинг кўтарилиши
Исин билан бир вақтда Ларса ҳам Аморейлар сулоласи даврида сиёсий юксалишни бошлади. Напланум ҳукмдорлиги остида Ларса мустақил давлатга айланди. Кейинчалик, Гунгунум ҳукмронлиги даврида шаҳар қўшни ҳудудларни ўз назоратига олиб, иқтисодий тараққиётни таъминлади. Бу жараёнда савдо йўллари ва қишлоқ хўжалик ресурслари устидан назорат муҳим ўрин тутди.
Исин ва Ларса ўртасидаги рақобат
Бу икки шаҳар-давлат ўртасида ҳудудий устунлик учун кураш давом этди. Сиёсий иттифоқлар ва қўшни шаҳар-давлатлар билан муносабатлар тез-тез ўзгариб турди. Милоддан аввалги 1822–1763 йилларда Ларсанинг Рим-Син I ҳукмдорлиги остидаги даври шаҳарнинг энг юксак қудрат даври бўлди. Рим-Син Исинни қўлга олиб, унинг сиёсий мустақиллигига нуқта қўйди.
Маданий ва меъморий ривожланиш
Исин-Ларса даври маданият, адабиёт ва меъморчиликнинг юксалиши билан ҳам ажралиб туради. Сумер тили ва адабиётининг қайта тикланиши кузатилди. Астрономия ва математика соҳаларида сезиларли тараққиётга эришилди. Бу даврда қурилган ибодатхоналар ва зиккуратлар меъморий санъатнинг олий намуналаридир.
Даврнинг якуни ва Вавилоннинг юксалиши
Исин-Ларса даври Вавилоннинг Хаммурапи бошчилигида юксалиши билан якунланди. Милоддан аввалги 1763 йилда Хаммурапи Ларсани босиб олиб, жанубий Месопотамияни ўз қўлида бирлаштирди ва Қадимги Вавилон даврига асос солди. Ларсанинг қулаши нафақат сиёсий ўзгариш, балки маданий ва маъмурий ривожланишни ҳам белгилади, бу эса кейинги Вавилон цивилизациясининг асосини ташкил этди.
Абу Муслим
