Пётр Iнинг буюклигини шубҳасиз эътироф этиш мумкин: нафақат рус тарихида, балки жаҳон тарихида ҳам у каби кўп ишларни амалга ошира олган ҳукмдорни топиш қийин. Бошқа ҳукмдорлардан фарқли равишда, масалан, Наполеон Бонапартдан, Пётр на фақат армияларга қўмондонлик қилган ва қонунлар ишлаб чиққан, балки оғир жисмоний меҳнатдан ҳам қочмаган. Унинг улкан ишчанлигини кўпинча ғоят кучли иродаси ва соғлом бадани билан тушунтирадилар. Лекин унинг саломатлиги ҳақида жиддий шубҳалар бор. Аксинча, Пётр тарихда ҳам жисмоний, ҳам руҳий жиҳатдан энг касал ҳукмдорлардан бири сифатида тилга олинган, бу эса унинг 52 ёшида ҳаётдан кўз юмишининг сабаби бўлган.
Пётрнинг кенг тарқалган руҳий хуружларини эсга оламиз: у баъзан ерга ётиб орасида ўзини йўқотган, баъзан эса қўрқинчли ғазабга тушган. Тарихчилар бу ҳолатни эпилепсия сифатида баҳолайдилар. Бунинг сабаблари аниқ: ўн ёшли бола ўз яқинининг ҳалокатига гувоҳ бўлган ва унинг ўзи ҳам қотиллик қурбонига айланиш хавфи остида қолган. “Пётрнинг қўллари ва оёқлари қисилиб, юзи тузилган, оғзини оча олмаган. Уни столбняк тутиб, йиғлаб олиб чиқишган,” – деб ёзган Нарышкинлар авлодининг тадқиқотчиси Раиса Слободчикова.
Тиббий кўмакнинг йўқлиги
Ёшлигиданоқ Пётрнинг саломатлигига эътибор берилиши лозим эди, аммо у пайтларда бундай тиббий ёрдам мавжуд эмасди. Европаликлар билан яқинлашганидан сўнг, у алкоголга мойиллик кўрсата бошлади. У доимо маст ҳолда юрган, шу қадар кўп ичганки, ҳатто одамлар ҳаётдан кўз юмган ҳолатлар бўлган.
1690 йилда Пётр “Ҳаммадан маст ва аҳмоқлар кенгаши”ни ташкил қилди. Унинг асосий қоидаси “ҳар куни маст бўлиш ва ҳеч қачон ҳушёр ҳолда ухламаслик” эди. Ҳатто уч кун давомида алкоголь истеъмоли орқали кўпчилик оғир касалликларга чалинарди, аммо Пётр эртасига ҳеч нарса бўлмагандай ишга отланарди.
Алкоголизм ва соғлиқ муаммолари
Пётрнинг доимий ичкиликбозлиги унинг ички органларига оғир зарба берган. 1714 йилга келиб, шифокорлар уни даволаш қийин бўлган бемор сифатида қайд этишган. Унинг касалликлари қаторида жигар, ошқозон-ичак тизими, қон босими муаммолари, шунингдек, руҳий бузилишлар бор эди.
Охирги хасталик
Пётрнинг энг жиддий касаллиги урология билан боғлиқ бўлиб, бу унинг ўлимига сабаб бўлди. 1723 йилга келиб, у заифлашганини ҳис қилиб, шифокорларга мурожаат қила бошлади. Шу билан бирга, у баъзан қайтадан ўзига хос “разгули”га қайтарди. Унинг даволаниши шароитлари эса жуда паст даражада бўлган. Масалан, катетер қўллаш учун замонавий асбоблар йўқ бўлган ва ўта оғриқли жараён ортидан унинг юраги тўхтаган.
Абу Муслим
