Султон Алпарслон неча ёшида вафот этган? Султон Алпарслон ким бўлган, қаерда, қачон, нима сабабдан вафот этган?
Буюк Салжуқлар империясининг иккинчи ҳукмдори бўлган Султон Алпарслон Малазгирт майдони жангидаги ғалабаси билан тарихда ном қолдирган, жасорати ва етакчилиги билан машҳур бўлган жангчи эди. Анатолиянинг эшикларини туркларга очган бу буюк саркарда тарихда чуқур из қолдирган. Султон Алпарслон ким бўлган, қачон ва нима сабабдан вафот этган? Қуйидаги маълумотлар...
Султон Алпарслон 1029 йил 20 январда туғилган ва Салжуқлар давлатидаги энг муҳим етакчилардан бири сифатида тарих саҳнасида ўрин олган. Унинг асли исми Муҳаммад ибн Доғбурий бўлиб, "жасур арслон" маъносини англатади. У ҳукмдорлиги даврида 1071 йилда содир бўлган Малазгирт зафари билан Анатолиянинг эшикларини туркларга очиб, тарихий бурилиш нуқтасини белгилаган.
Султон Алпарслон ким?
Султон Алпарслон, Буюк Салжуқлар империясининг иккинчи ҳукмдори сифатида қийин ва курашларга тўла бир даврда етишган. Унинг ҳаёти ва ютуқлари турк тарихининг энг муҳим даврларидан бирини шакллантирган.
- Алпарслон 1029 ва 1032 йиллар оралиғида туғилган. Буюк Салжуқлар давлати асосчиларидан бўлган Чағри Бекнинг ўғли ва Туғрул Бекнинг жиянидир.
- Ёшлигидан от минарлик ва камондан ўқ отишни ўрганиб, жангчи руҳини ривожлантирган.
- Дандонқон жанги каби курашларда ёшлигида қўлга киритган ютуқлари билан эътиборни тортган.
- Отасининг вафотидан сўнг Хуросон вилаётига тайинланган.
- Туғрул Бекнинг 1063 йилда вафоти билан Салжуқлар тахти учун курашлар бошланган.
- Чағри Бекнинг ўғилларидан бири бўлган Сулаймоннинг тахтга чиқиши айрим қарши чиқишларга сабаб бўлган.
- Қазвинда Алпарслон номидан хутбалар ўқилган ва бу даврда Рай шаҳри муҳим марказга айланган.
- Қуталмиш билан олиб борилган жангида Алпарслон ғалаба қозонган ва Райда тахтга чиққан.
- Грузия ва Шарқий Анатолияга уюштирган юришлари билан минтақага бўлган Византия ҳукмдорлигини заифлаштирган.
- Қарс ва Ани каби стратегик ҳудудларни забт этган ва бу ютуқлари сабаб "Абул-Фатҳ" лақабини олган.
- Устюрт ва Мангишлоқ ҳудудларида Қипчоқ ва Туркманларни назоратга олган.
- Укаси Қовурднинг исёнлари билан шуғулланиб, кечиримли ёндашув кўрсатган.
- Туркман ҳужумлари Анатолияда Византия ҳукмдорлигини заифлаштиришда давом этган.
- Амир Афшиннинг Қайсарини эгаллаши ва Византия императори Роман Диогеннинг қарши ҳаракатлари минтақага бўлган тўқнашувларни кучайтирган.
- Алпарслон 1067 йилда Грузияга иккинчи марта юриш қилиб, минтақадаги ҳукмдорлигини мустаҳкамлаган.
- 1071 йилда Малазгирт майдони жангида Византия армиясини катта стратегия билан мағлуб этиб, Анатолиянинг эшикларини туркларга очган.
Бу ғалаба Алпарслон ҳукмдорлиги ва турк тарихининг энг муҳим бурилиш нуқталаридан бири бўлди.
Султон Алпарслоннинг Византия билан кураши
1068 йилда Султон Алпарслон Византия империясига қарши чиқиб, уруш эълон қилди. Бу даврдаги жанглар турк қўшинларининг Ўрта Шарққа йўналган илгарилашини янада мустаҳкамлади ва бу ютуқлар Византияни турклар билан тўқнашиш учун Малазгирт майдонигача олиб келди. 1071 йилдаги Малазгирт зафари турклар учун катта бурилиш нуқтаси бўлди.
Бу қалтис даврда Византия империяси мураккаб жараённи бошдан кечираётган эди. Султон Алпарслон асир олган император Роман Диогенга катта эътибор кўрсатиб, унинг ҳаётини аямди ва йиллик солиқ олиш шарти билан озод этди. Бироқ Роман Диоген ўз юртига қайтганда тахти VII Михаил томонидан эгалланганини кўрди ва тахтини қайтариш уринишлари муваффақиятсизликка учради. Киликиядан бир қалъада тутилиб, кўзларига мил қоқилиб кўр қилинган ва кейин Истанбулга олиб борилиб, Киналиодага сургунга юборилди. Кўзларига мил қоқилиш натижасида етган жароҳатлардан инфекция туфайли ҳаётдан кўз юмди. Бу фожиавий воқеалар занжири Малазгирт зафари ортидан Роман Диоген имзолаган солиқ битимининг бекор бўлишига олиб келди.
Султон Алпарслон неча ёшида вафот этган?
Султон Алпарслон Қарохонийларнинг Салжуқ ҳудудларига қилган ҳужумлари ва ички можароларни тугатиш мақсадида 1072 йил кузида катта ҳарбий юриш бошлади. Бу кенг қамровли юриш учун 200 минг аскардан иборат армия тўплади ва Туркистонга йўл олди. Сафар давомида Барзам (Бержам) қалъасини муҳосарага олиб таслим этишга мажбур қилди. Аммо ғалаба нишонланаётган пайтда, қалъа қўмондони Юсуф Хоразмий томонидан яширинча сақланган ханжар билан қилинган ҳужум натижасида Султон оғир яраланди ва бу ярадан кейин тўрт кун ўтиб ҳаётдан кўз юмди.
Алпарслон қачон вафот этган?
Султон Алпарслон 43 ёшида Юсуф Хоразмий томонидан ўлдирилгани маълум. Алпарслоннинг қабри Туркистоннинг Мерв шаҳрида жойлашгани айтилади. Бироқ қабрнинг аниқ жойи номаълум.
Абу Муслим
