Асар номи:
• Тарих ул-Ислом ва вафойотул машоҳир вал-аълом (تاريخ الإسلام ووفيات المشاهير والأعلام)
Муаллиф:
• Шамсуддин Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Аҳмад ибн Усмон аз-Заҳабий (1274–1348)
• Таниқли ислом олими, тарихчи ва муҳаддис.
Асарнинг мазмуни:
• "Тарих ул-Ислом" ислом тарихи ва таниқли шахсларнинг ҳаётига бағишланган кенг қамровли асардир.
• Асарда ислом тарихининг бошидан то Заҳабий давригача бўлган муҳим воқеалар ва шахслар ҳақида маълумотлар берилган.
Асарнинг хусусиятлари:
1. Хронология ва мавзулар:
o Асар хронологик тартибда баён қилинган.
o Ҳижрий тақвим асосида воқеалар ва шахслар баён қилинган.
o Ислом дунёсидаги сиёсий, диний ва илмий воқеаларни ўз ичига олади.
2. Шахслар ҳақида:
o Муҳаммад пайғамбар (с.а.в.) давридан бошлаб, халифалар, саҳобалар, тобеъинлар, муҳаддислар, олимлар, амирлар ва бошқа таниқли шахсларнинг таржимаи ҳоллари мавжуд.
o Ҳар бир шахснинг ҳаёти, илмдаги хизмати ва вафоти ҳақидаги маълумотлар берилган.
3. Манбаалар:
o Асарда кенг манбалардан фойдаланилган, жумладан:
-Ҳадис ва тарих китоблари.
- Заҳабийнинг ўз замонасининг таниқли олимлари билан мулоқотлари.
4. Тили ва услуби:
o Араб тилида ёзилган.
o Содда ва тушунарли тилда, аммо мураккаб илмий иборалар ҳам мавжуд.
Асарнинг аҳамияти:
• "Тарих ул-Ислом" ислом тарихи бўйича энг муҳим ва кенг қамровли манбалардан бири саналади.
• Бу асар кўплаб кейинги тарихий асарларга асос бўлган.
• Заҳабийнинг бу асари бошқа тарихий китоблардан фарқли равишда хронология ва биографик маълумотларнинг мукаммал уйғунлигини таъминлайди.
Нашрлар ва шарҳлар:
• Ҳозирги кунда турли нашрлар орқали чоп этилган ва шарҳланган.
• Кўплаб тадқиқотчилар асарни таҳлил қилиб, шарҳлар ёзганлар.
"Тарих ул-Ислом" асари Заҳабийнинг бой илмий мероси бўлиб, ислом тарихи ва таниқли шахслар ҳақидаги энг муҳим манбалардан бири ҳисобланади. Унинг мазмуни кенг қамровли ва мукаммал бўлиб, ислом оламидаги кўплаб машҳур шахсларнинг ҳаёти ва илмий фаолияти ҳақида батафсил маълумот беради.
Абу Муслим (профессор)
