"Буюк Кир" — форсларнинг биринчи шои, Оқаҳамонийлар сулоласининг асосчиси Кир II (порс тилида Куруш), милоддан аввалги VI асрда яшаган ва тарихда буюк империя қурган шахс сифатида танилган. Унинг ўлими ҳақида турли манбаларда турлича ривоятлар келтирилган. Қуйида энг машҳур ривоятлардан айримларини келтираман:
1. Геродот ривоятиЮнонлик тарихчи Геродотнинг таърифига кўра, Кир массагетлар билан бўлган жангда ҳалок бўлган. Массагетлар — Осиёнинг шарқий ҳудудларида яшаган кўчманчи халқ бўлиб, уларнинг маликаси Томирис Кирга қарши уруш эълон қилган. Кир массагетлар билан жангда ютилиб, ўлдирилган. Томирис унинг жасадини топиб, бошини кесиб, уни қонга тўлган чодирга солиб:
«Сен қонга тоёқсан деб ўйлабсан, ичгин, тўйгунча!»
деган экан. Бу Геродотнинг версиясидир.
2. Ктесий ривоятиКтесий — Кир ҳақида ёзган бошқа бир юнонлик тарихчи. Унинг ривоятида Кир Дария яқинидаги жангда яраланиб, ўша ерда вафот этгани айтилган. Унинг жасади Персияга олиб борилиб, Пассаргадада дафн этилган дейилади.
3. Бошқа ривоятларБошқа манбаларда Кир ўз империяси ичида табиий ўлим билан вафот этгани ҳақида ҳам айтилган. Лекин тарихчилар орасида Геродотнинг версияси энг машҳур ва кўпроқ қабул қилинган ҳисобланади.
Хулоса:Кир II, яъни Буюк Кир, катта эҳтимол билан массагетлар билан бўлган жангда ҳалок бўлган ва бу жангда унинг душмани Томирис малика бўлган. Аммо аниқ сабабни таърихий манбаларнинг ихтилофи туфайли ишонч билан айтиш қийин.
Абу Муслим
