Мисрнинг энг сирли ва афсонавий ёдгорлиги — Катта Сфинкс. Ушбу ҳайкал ўзида инсон бошли, Шер танали тимсолни акс эттиради. Бироқ, кўплаб олимлар ва муҳаққиқлар унинг аслида Шер эканлигига ишонишади. Қани, келинг, бу ҳайкалнинг тарихи ва сирли жиҳатларини чуқурроқ ўрганиб чиқайлик.
Ҳайкалнинг шакли ва хусусиятлари
Катта Сфинкс — бу монолит тошдан ясалган дунёдаги энг катта ҳайкал. Унинг баландлиги 20 метр, узунлиги эса 73 метрни ташкил қилади. Ҳайкал нафақат ҳажми, балки ўзига хос шакли билан ҳам ажралиб туради: Шер танасига инсон боши ўрнатилган. Лекин нега айнан шундай кўриниш берилгани ҳалигача тушунарсиз.
Афсона ва тарихий далиллар
Қадимги мисрликлар Сфинксни муқаддас деб ҳисоблашган. Афсоналарга кўра, фиръавн Тутмос IV ёшлик пайтида саҳрода Сфинкс бошини қумдан топган. Сфинкс уни тушида чақириб, ўзини қумдан қутқаришни сўраган ва уни қирол қилишга ваъда берган. Шунингдек, Тутмос Сфинксни қумдан тозалаганидан кейин, уни ҳимоя қилиш учун унинг атрофида девор қурган.
Ёшни аниқлаш муаммоси
Катта Сфинкснинг ёши ва уни ким қургани ҳақида баҳслар ҳамон давом этмоқда. Аксарият олимлар Сфинксни Хефрен пирамидаси билан боғлаб, уни фиръавн Хефрен қурган деб ҳисоблашади. Лекин ҳайкалнинг ёши ва унинг тузилишига оид аниқ далиллар мавжуд эмас. Унинг ташқи юзасида сув эрозияси излари бор, бу эса ҳайкал қадимдаги янада нам иқлим даврида ясалганини кўрсатади.
Шер ва инсон боши
Сфинкснинг боши танасига нисбатан жуда кичик кўринади. Бу эса ҳайкалнинг боши бошқа мақсадда қайтадан ишланган бўлиши мумкинлигини кўрсатади. Қадимги Мисрда Шер энг улуғ ҳайвон ҳисобланган ва у қудрат ва ҳокимият тимсоли бўлган. Шу сабабли, Сфинкснинг аслида Шер бўлиб, кейин инсон боши билан алмаштирилган бўлиши эҳтимоли бор.
Нима учун Сфинкснинг девор билан ўралгани?
Яқинда Сфинкс атрофидан қум остидаги харобалар топилди, улар унинг атрофида девор қурилганлигини кўрсатади. Демак, Сфинксни девор билан ҳимоя қилиш зарур деб топилган. Бу қумга ботиб қолмаслиги учун қилинган бўлиши мумкин.
Катта Сфинкс дунё маданиятининг бебаҳо ёдгорлиги ҳисобланади. Унинг ҳақиқий ёши, ким томонидан ва нима мақсадда қурилгани бўйича саволлар ҳанузгача жавобсиз қолмоқда. Бироқ, унинг қадимги мисрликлар учун ўзига хос маънавий ва маданий аҳамиятга эга бўлгани шубҳасиз. Сфинкснинг ҳақиқий тарихи бизнинг маданий меросимиз сирларини янада бойитиш учун кутилмоқда.
Буюк Шер ва Сфинкс ҳақида янги назариялар
Мисрдаги Катта Сфинкс ўзининг сирли тарихи ва номаълум келиб чиқиши билан олимлар ва тадқиқотчиларни ўйга солиб келмоқда. Кўплаб назарияларга кўра, Сфинкс аслида Шер бўлган ва вақт ўтиши билан инсон боши билан қайта тикланган. Қуйида ушбу фикрни асословчи далиллар ва назарияларни кўриб чиқамиз.
Сфинкснинг аслида Шер бўлгани ҳақидаги далиллар
1. Қуйи аслийлик ва қайта тиклаш аломатлари
Сфинкснинг тана қисми ва бош қисми ҳолатидаги фарқ бу ҳайкалнинг боши қайтадан ишланганини кўрсатади. Олимлар фикрича, сув эрозияси ҳайкалнинг биринчи навбатда бош қисмига салбий таъсир кўрсатган ва унинг асли шаклини тиклаш қийин бўлган. Бунинг ўрнига, ҳайкалга инсон боши ясалган.
2. Шер Миср маданиятидаги ўрни
Қадимги мисрликлар Шерни куч-қудрат ва ҳимоя рамзи сифатида жуда улуғлашган. Шер Мисрнинг энг муқаддас ҳайвонларидан бири бўлиб, у кўплаб санъат асарларида акс этган. Буюк Шер, эҳтимол, айнан шу мақсадда қурилган бўлиши мумкин.
3. Сув эрозияси аломатлари
Сфинкс ва унинг атрофида сув эрозияси излари топилган. Бу излар бугунги кундаги қуруқ иқлимдан фарқли ҳолда, ҳайкал янада нам иқлим шароитида қурилганини кўрсатади. Мисрда нам иқлим охирги марта тахминан 5000 йил аввал бўлган. Бу Сфинкснинг пирамидалардан ҳам қадимий эканлигини англатади.
Қурилиш тарихи ва ким қургани ҳақида баҳслар
Катта Сфинкснинг аслида ким томонидан қурилгани ҳақида аниқ маълумотлар йўқ. Қуйида назариялар келтирилади:
- фиръавн Наре Мари
Тадқиқотчилар Сфинкснинг боши фиръавн Наре Марининг юзини акс эттириши мумкин деб тахмин қилишади. Наре Мари (Мени) Мисрнинг биринчи ягона қироли ҳисобланади ва у 3100 йиллар аввал ҳукмронлик қилган.
- Атлантлар билан боғлиқлик
Афсонавий Атлант цивилизациясига оид маълумотларни сақлаган "Ёзувлар зали"нинг Сфинкс остида жойлашгани ҳақида ҳам назариялар мавжуд. Япониялик олимлар махсус асбоб-ускуналар орқали Сфинкс остида бир хонанинг борлигини аниқлашган, аммо бу борада тадқиқотлар тўхтатилган.
Хулоса ва янги саволлар
Буюк Шер аслида пирамидалардан аввал қурилган ва Мисрнинг бой маданий меросининг муҳим қисми бўлиши мумкин. Унинг аслида Шер бўлгани ва вақт ўтиши билан қайта тиклангани ҳақидаги назариялар, унинг келиб чиқишига оид кўплаб саволларнинг ҳанузгача очиқлигини кўрсатади. Ҳайкалнинг келажакдаги тадқиқотлари бизга янги сирларни очиб бериши мумкин.
Абу Муслим
